Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe w Polsce

Dla wielu osób załatwianie formalności za oceanem może być bardzo kłopotliwe.
Na początek dobra wiadomość: postępowanie przed sądem może odbywać się za pośrednictwem pełnomocników, nie istnieje obowiązek osobistego stawiennictwa. Pełnomocnik może w naszym imieniu nie tylko złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, ale również uczestniczyć w całym postępowaniu, odbierać w naszym imieniu korespondencję i składać wszelkie oświadczenia, co znacznie przyśpiesza całą procedurę i pozwala uniknąć kosztownych i czasochłonnych podróży do kraju.

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku dołączyć należy: akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia bądź małżeństwa spadkobierców oraz wszystkie istniejące testamenty, a w treści wniosku wskazać wszystkich potencjalnych spadkobierców. Wszystkie te dokumenty może w naszym imieniu uzyskać również pełnomocnik ustanowiony do prowadzenia sprawy.

Spadkobiercy powołani do spadku na podstawie ustawy lub testamentu zobowiązani są złożyć oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o swoim powołaniu do spadku (w większości przypadków dniem tym będzie dzień, w którym dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy). W przypadku przyjęcia spadku spadkobierca musi określić, czy chce go przyjąć wprost, czy też z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku wprost oznacza, iż spadkobierca odpowiada za długi spadkowe spadkodawcy bez ograniczeń tzn. również całym swoim majątkiem, natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jego odpowiedzialność ogranicza się jedynie do wartości odziedziczonego spadku. Odrzucenie spadku skutkuje natomiast wyłączeniem spadkobiercy od dziedziczenia, od tego momentu jest on traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku.

W przypadku niezłożenia ww. oświadczenia w terminie 6 miesięcy uznaje się, iż spadkobierca przyjął spadek wprost. W związku z powyższym pamiętać należy, iż jeśli chcielibyśmy odrzucić spadek, to prawo polskie narzuca nam ograniczenie czasowe, po upływie którego, czy tego chcemy, czy nie – jesteśmy spadkobiercami i ponosimy niczym nie ograniczoną odpowiedzialność za długi naszego spadkodawcy.

Oświadczenie można złożyć na kilka sposobów: osobiście, przez pełnomocnika lub też na piśmie, w tym ostatnim przypadku należy jednak pamiętać o potwierdzeniu naszego podpisu, znajdującego się na takim oświadczeniu, w polskim konsulacie.

Długość postępowania spadkowego zależy oczywiście od złożoności sprawy, może zakończyć się na pierwszym terminie sądowym lub w przypadku sporu trwać nawet do kilku lat.

W tym miejscu dochodzimy do jednej z istotniejszych kwestii – kto może być naszym pełnomocnikiem w postępowaniu spadkowym, jak udzielić ważnego pełnomocnictwa?

Co do zasady, pełnomocnikiem może być osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, tj. osoba pełnoletnia, która nie została całkowicie ani częściowo ubezwłasnowolniona. Pełnomocnikiem w postępowaniu procesowym nie może być jednak każdy. Krąg osób, którym możemy udzielić pełnomocnictwa do reprezentowania nas przed sądem w postępowaniu spadkowym, ogranicza się do członków najbliższej rodziny (rodzice, małżonek, rodzeństwo, dzieci wnuki itd. oraz osoby pozostające w stosunku przysposobienia) oraz pełnomocników profesjonalnych (adwokatów i radców prawnych).

Z uwagi na fakt, iż Polska jest stroną podpisanej w Hadze konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, do ważności udzielonego pełnomocnictwa wystarczy zachowanie zwykłej formy pisemnej, tzn. nie jest wymagane potwierdzenie takiego pełnomocnictwa w konsulacie. Zdarza się jednak, iż sądy polskie zobowiązują strony postępowania do złożenia pełnomocnictwa opatrzonego klauzulą apostille, którą uzyskać można w urzędzie stanowym lub poświadczenia podpisu, którego dokonuje urząd konsularny. Potwierdzenie podpisu złożonego pod pełnomocnictwem będzie natomiast konieczne w przypadku, gdy nasze pełnomocnictwo będzie również obejmowało umocowanie pełnomocnika do złożenia w naszym imieniu oświadczenia woli o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Potwierdzenie takiego podpisu przez amerykańskiego notariusza niestety nie jest honorowane w Polsce.

I ostatnia już kwestia – koszty postępowania spadkowego. Wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy uiścić opłatę sądową w wysokości 50 zł, do tych kosztów mogą jeszcze dojść opłaty związane z koniecznością złożenia przed sądem oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (50 zł od oświadczenia) oraz opłata 50 zł za sporządzenie spisu inwentarza tj. spisu praw majątkowych wchodzących w skład spadku (spisu takiego dokonuje się np. w przypadku nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza). Jak zatem widać, sądowe koszty postępowania spadkowego nie są wysokie.

Natomiast jeśli chodzi o wielkość kosztów związanych z ustanowieniem profesjonalnego pełnomocnika – tutaj rozpiętość może być duża i będzie zależała od złożoności sprawy i liczby terminów sądowych.

Powyżej przedstawione zostały podstawowe informacje dotyczące postępowania spadkowego w Polsce, oczywiście temat ten jest bardzo szeroki i jak zawsze zależy od konkretnego przypadku. W jednym z następnych artykułów wyjaśnimy między innymi, kiedy istnieje konieczność przeprowadzenia postępowania spadkowego w Polsce, mimo iż osoba zmarła od dawna mieszkała za granicą.